Faiz oranları, ekonominin tüm kesimini etkileyen ve oldukça önemli bir ekonomik değişkendir. Bu değişken üreticiyi, tüketiciyi, hane halkını ve ülke ekonomisini oldukça önemli şekilde etkilemektedir.
Tüketiciler faiz oranlarının etkisini özellikle kredi kullanacağı zaman veya konut gibi harcamalar yapacağı zaman hissetmektedir. Üreticiler ve işletmeler ise yeni yatırım kararları verdikleri zaman ve mevcut envanterini finanse etmek istediği zaman faiz oranlarını hissetmektedir. Kısaca, tüm A’dan Z’ye kadar tüm toplum ihtiyaç hissetmesi durumunda faiz oranlarını hissetmektedir.
Peki, faiz oranları hangi faktörler göz önünde bulundurularak belirlenmektedir ve faiz oranı hangi faktörlere göre değişim göstermektedir?
Faiz Oranı Belirleyicileri
Faiz oranları çeşitli piyasa güçlerinden etkilenen para arzı ve talebine göre belirlenmektedir. Bunların en önemlisi ise bankaların nakit ihtiyacı olduğu zaman bu oranları aktif olarak belirleyen Merkez Bankası’nın politika eylemleri oluşturmaktadır.
Rezerv seviyeleri, gerekli olan minimum seviyelere ulaştığı zaman her banka borç almak zorunda kalmaktadır. Bankalar, diledikleri zaman Merkez Bankası’ndan borç alabilmektedir ve verilen bu borçların faiz oranları ise Merkez Bankası tarafından belirlenmektedir. Yüksek faiz ortamının oluşması doğrudan müşteriye etki etmektedir çünkü bankalar ödenecek olan bu faiz oranlarını müşteriye yansıtmaktadırlar.
Faiz oranlarında oluşan gerileme veya artış eğilimleri ise anlık veya çok kısa vadeli süreç içerisinde ciddi bir etkiye sahip değildir. Bu değişimlerin yaratmış olduğu etkilerin net bir şekilde hissedilmesi için 18-20 ay gibi bir süreç gereklidir.
Düşük Faiz Oranları
Faiz oranları düştüğü zaman bireyler birikim yapmak için daha az çaba sarf etmektedir çünkü düşük faiz ortamı bireyleri birikim yapmak için etkilememektedir. Ayrıca, bu gibi ortamın oluşması durumunda bireyler birikim yapmak yerine borçlanmayı da tercih edecektir. Düşük faiz oranlarının oluştuğu bir ortamda hem bireylerin hem de şirketlerin borçlarında artış görülmesi beklenmektedir.
Üreticilerin, işletmelerin ve tüketicilerin harcamalarının artması ile birlikte daha düşük faiz oranları ortaya çıkmaktadır. Düşük faiz oranları, aylık olarak ödenen kredi miktarının daha düşük olmasına sebep olacağı için borçlanmak gerek üreticiler gerekse tüketiciler için oldukça cazip bir hal almaktadır. Genellikle düşük faiz oranlarının bulunduğu ülkelerde konut satışlarında büyük bir artış gözlemlenmektedir ve konut talebi de doğru orantılı olarak artmaktadır.
Ayrıca, ekonomisi zayıf olan ve resesyon dönemi içerisinde olan ülkelerde Merkez Bankası faiz indirimleri gerçekleştirerek büyümeyi teşvik eder.
Yüksek Faiz Oranları
Faiz oranlarının yükselmesi ile kredi için oluşan talep de azalmaktadır. Yüksek faiz ortamları borçlanma maliyetinin artmasına sebep olacağından dolayı borçlanma miktarında düşüş görülecektir.
Yüksek faiz ortamının oluşması durumunda bireyler daha fazla birikim yapmak için çaba sarf edecektir çünkü mevcut birikimleri en düşük risk ile değerlendirmek ve buradan fazla kazanç sağlamak mümkün olacaktır.
Yüksek faiz ortamının oluşması durumunda işletmeler de borçlanma maliyetlerini pahalı bulacağı için yeni yatırımlar yapmaktan kaçınır ve mevcut yatırımlarında da bazı kısıtlamalara gidebilir. Bu durumun sonucunda da ticari üretim ve satışlar zarar görebilir ve bu zarar ile ekonomide oluşan büyüme yavaşlayabilir.
