1 yıllık kısa vadeli süreç içerisinde gerçekleşen fon arz ve taleplerinin karşılandığı finansal piyasa türüne para piyasaları denilmektedir. Bu piyasalarda yer alan fonlar genel olarak şirketlerin nakit para, nakit benzeri veya nakit paraya çevrilebilen dönen varlıklarını finanse edebilmek amacı ile kullanılmaktadır. Para piyasaları araçlarını ticari senetler ve kaynakları ise çeşitli mevduatlar oluşturmaktadır.
Para piyasalarının kendi içerisinde örgütlenmiş ve örgütlenmemiş para piyasası olarak ayrıldığı bilinmektedir. Örgütlenmiş para piyasası bir banka sistemidir çünkü şirketlerin ve diğer işletmelerin nakit ihtiyaçları genel olarak ticari bankalar aracılığı ile karşılanmaktadır. Örgütlenmemiş para piyasaları ise banka sistemleri haricinde kalan para piyasalarıdır. Bankalar haricinde bazı durumlarda kişi veya kurumlar da bazı zamanlarda işletmeler için kısa vadeli fon sağlayabilmektedir.
Makroekonomi için finansal piyasalar işlem görmekte olan finansal enstrümanların vade süresine göre para ve sermaye piyasaları olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Para piyasalarındaki vade süreci bir yıldan kısa olurken sermaye piyasalarındaki vade süreci ise bir yıllık süreçten uzun olarak gerçekleşmektedir. Para piyasalarında kısa vadeli süreç içerisinde likidite açığı bulunan ile fazlası olan karşılaştırılmaktadır. Likidite fazlası bulunanlar bu piyasalarda faiz talep ederken likidite açığı bulunanlar ise faiz ödemek ile hükümlüdür. Güncel koşullara bağlı olarak yurt içi ve yurt dışı olarak iki farklı kategoriye ayrılan para piyasalarında işlemler ulusal para birimi ile sınırlandırılmış ise yurt içi, döviz cinsi para birimi ile sınırlandırılmış ise de yurt dışı piyasalar olarak adlandırılmaktadır.
Para piyasaları, örgütlenmiş, kurumsal, güvenilirliği yüksek, ürün standardı olan ve profesyonel bir piyasa olma özelliğine sahiptir. Bu piyasalarda müşteriler bankalar aracılığı ile bir araya gelmektedir. Döviz piyasalarında fonlar, repolar, alım satım işlemleri ve mevduatlara bankalar aracılık etmektedir. Bankalar müşterileri ile diğer bankalara, brokerlara, finansal aracılara, merkez bankalarına ve Hazine ile çalışarak hareket etmektedirler. Buradaki amaç kendi pozisyonlarını almak ve kâr amacı ile hareket etmektir.
Bankalar, bu piyasalarda oluşabilecek her türlü riske karşı hedging yöntemi kullanmaktadır. Bunun için forward, opsiyon ve futures yöntemleri tercih edilir. Bu piyasalarda fon transferleri aracılığı ile likidite sorunu çözülmektedir.
Bankalar, en önemli kaynakları olan müşteri mevduatlarını işletmelere kredi olarak sağlarken devletlere ise Hükümet Bonosu adı ile kısa vadeli borçlanma araçları olarak aktarmaktadır. Aktarımı sağlanan bu fonların fiyatı olarak bilinen faiz oranı ise borç vadesi, faiz oranı, kredibilite, arz ve talep, para birimi ve enflasyon oranına göre belirlenmektedir. Faiz oranlarında oluşan dalgalanmalar bankaların mevcutta bulunan açık ve kapalı pozisyonlarının fiyat riskini belirlemektedir.
Piyasalarda, her gün belirli oranlarda ve belirli bir zaman içerisinde Internbank oranı belirlenmektedir. Örneğin, her gün Türkiye saati ile saat 11:00’da Londra’da LIBOR oranı olarak bilinen borç verme oranı belirlenir ve bu oran 1 ile 12 ay arasında vadesi bulunan borçlar için uygulanır. Ayrıca, faiz oranlarının yanı sıra faiz periyotları da belirlenir. İşlem süresi ve diğer süre detayları ise bütün ayların 30 gün olduğu varsayılarak gerçekleşir. Bu sebeple para birimine göre değişiklik gösteriliyor olsa da takvim yılı 360 veya 365 gün olarak hesaplanır.
Para piyasası işlemleri securitised ve unsecuritised olarak iki türe ayrılmaktadır. Unsecuritised işlemlere over the counter denilmektedir ve doğrudan olma özelliğine sahiptirler. Securitised olanlar ise ikincil piyasa olarak tanımlanabilmektedir.
Kısaca Türkiye Para Piyasaları
Ülkemizin para piyasaları Türk Lirası ve sermaye piyasası işlemlerini gerçekleştirmektedir. Ülkemizdeki para piyasaları ise organize ve organize olmayan olarak iki farklı kategoriye ayrılmaktadır. Organize piyasalar Internbank, TCMB repo ve ters repo işlemleri piyasaları, devlet iç borçlanma senetleri piyasası, borsa piyasası ve IMKB tahvil ve bono piyasasıdır. Organize olmayan piyasalar ise bankalar arası repo piyasası, bankalar arası serbest para piyasası, bankalar arası tahvil ve bono piyasalarıdır.
