Başarılı yatırımcılar genellikle kazanç elde ettiği zaman analiz yeteneklerinin güçlü olduğuna, doğru şekilde trade yapabildiğine veya doğru zamanda doğru işlemleri yapabilme özelliklerine sahip olduklarını söylerken başarısız yatırımcılar ise genellikle bahane olarak manipülasyonları öne sürmektedir. Peki, sürekli olarak duymakta olduğumuz ve özellikle başarısız yatırımcıların altın bahanesi haline gelmiş olan bu manipülasyon tam olarak nedir? Nasıl gerçekleşmektedir? Manipülasyon yapmak kolay mıdır?
Tüm detaylara geçmeden önce vurgulanması gereken bir nokta daha mevcuttur. Manipülasyon, tüm dünya ülkelerindeki piyasalarda yasaklanmıştır ve yapıldığı tespit edilmesi durumunda da çok ciddi cezalar ile karşı karşıya kalınmaktadır.
Manipülasyon Nedir?
Manipülasyon, ekonomik enstrümanların fiyatlarında gerçekleştirilen suni yükseliş veya düşüşlere verilen isimdir. Daha basit tanım ile manipülasyon, herhangi bir finansal enstrümanın arz-talep dengesini etkilemek üzere yapılan ve bu hareketler sonucunda da fiyatın yapay olarak değişmesini sağlayan hareketlerdir.
Herhangi bir finansal enstrüman üzerinde manipülasyon gerçekleştirilmesi durumunda o enstrüman için oluşacak fiyat dalgalanmaları ve arz-talep dengesi tamamen yapay olarak oluşacaktır.
Manipülasyon yapılmasındaki temel amaç finansal enstrüman fiyatlarının yapay şekilde yükseltilmesi veya düşürülmesi ile kazanç sağlamaktır. Manipülasyon, birçok büyük fon yöneticileri ve büyük yatırımcılar tarafından yapılmaktadır ve yapılmasındaki tek amaç haksız şekilde kazanç sağlamaktır.
Manipülatif ortamlarda finansal enstrümanların fiyatları oldukça dengesiz şekilde değişmektedir. Her ne kadar manipülasyon tanımı gereğince kolay tespit edilecek bir şey gibi görünüyor olsa da aslında manipüle edilen finansal enstrümanı fark etmek oldukça zor bir şeydir. Bu sebepledir ki yetkililer manipülasyonları her zaman tespit edememektedir ve büyük yatırımcılar da bu durumu avantaja çevirmektedir.
Manipülasyonun tespit edilmesi durumunda hukuki işlemler başlatılmaktadır ve genellikle manipülasyon için verilen cezalar oldukça ağır olmaktadır.
Türkiye’de finansal piyasaları denetleme ve düzenleme yetkisine sahip olan Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) manipülasyon girişimlerini piyasa dolandırıcılığı olarak tanımlamaktadır. Ayrıca, Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) tarafından manipülasyonun tespit edilmesi halinde de bu kurulun cezai- işlem yetkisine sahip olduğu da bilinmektedir.
Manipülasyon Nasıl Gerçekleştirilir?
Manipülasyonun nasıl gerçekleştiği hakkında bilgi ve tecrübe sahibi olmanız bu yasal suçun işlendiği işlem paritelerinde bilinçsizce işlem yapmanıza engel olabilir ve mağduriyetinizin de büyümemesine yardımcı olabilir. Ekonomi piyasalarında gerçekleşen manipülasyonlar genellikle birbirine benzer özelliklere sahiptir ve şu şekilde gerçekleşmektedir;
- Herhangi bir finansal enstrümanın daha fazla alım-satım işleminin yapıldığını göstermek için yapılan yanıltıcı ve sahte işlem hacimleri,
- Herhangi bir finansal enstrümanın tehlikeli fiyat hareketlerini doğal bir hareketmiş gibi gösterebilmek için yapılan dengeli alım-satım işlemleri sonucunda oluşturulan dengeli arz-talep,
- Özellikle hisse senedi piyasalarında herhangi bir şirket hakkında hatalı ve yanıltıcı bilgi yaygınlaştırmak.
Peki, bu bilgiler ne anlam ifade etmektedir? Yani, manipülasyon tam olarak nasıl gerçekleşmektedir? Aslında cevap oldukça basit ve iki farklı şekilde tanımlanabilir.
Bilinen ve en çok kullanılan ilk yöntem çok yüksek işlem hacmi oluşturarak ürüne oluşan arz-talep dengesini bozmaktır. Bu yöntem ile sahte alım-satım işlemleri gerçekleştirilmekte ve mevcut finansal enstrümana ilginin kayması sağlanmaktadır.
İkinci yöntem ise düşük işlem hacmine sahip finansal enstrümanların tercih edilmesi ve bu finansal enstrümanlar hakkında hatalı bilgilerin paylaşılması ile gerçekleşmektedir. Ayrıca, bu şekilde bulunan işlem paritelerinde sahte alım-satım işlemleri yapılarak o enstrümanın fiyatı da ciddi oranda değiştirilmekte ve bu şekilde de ilgi odağı olabilmektedir.
Sık Olarak Kullanılan Manipülasyon Yöntemleri
Manipülatörler, genellikle birkaç manipülasyon yöntemi kullanmaktadır ve bu çeşitliliğin pek fazla değişim göstermediği bilinmektedir. Günümüzde, manipülatörler aktif olarak sosyal medya hizmetlerini kullanmaktadır ve buradan gerekli manipülasyon işlemlerini gerçekleştirmektedir.
Sosyal medya siteleri veya internette oluşmuş büyük forum toplulukları kullanılarak bu gibi platformlarda yanıltıcı ve hatalı bilgilerin paylaşılması veya piyasa sinyallerinin paylaşılması ile alış-satış işlemlerinde oluşan dengenin değişimini sağlamak genellikle bilinen en aktif yöntemlerden birisidir. Bu durumun en güzel örneği ise Twitter fenomenleri olarak verilebilir çünkü bu fenomenler bazı durumlarda mevcut kitlesini kötü amaçlar için kullanırken bazı durumlarda da hatalı bilgi kurbanı olarak yine kitlesini hatalı yönlendirebilmektedir.
Manipülasyonun bilinen iki adet ana yöntemi bulunmaktadır. Bunlardan birisi Pump and Dump diğeri ise Poop and Scoop yöntemleridir.
Pump and Dump
Bu yöntem düşük fiyata satın alınan bir finansal ürünü daha yüksek bir fiyata satmak için gerçekleştirilmektedir. Bu yöntem ile sahip olunan finansal enstrümanın fiyatı hatalı ve yanıltıcı bilgiler ile çok hızlı şekilde arttırılmaktadır. Ayrıca, bu yöntem oldukça sık olarak kullanılmaktadır ve manipülatörlerin vazgeçilmezidir.
Poop and Scoop
Her ne kadar diğer yöntem olan Pump and Dump kadar yoğun olarak kullanılmayan bir yöntem olsa da muhakkak hakkında bilgi sahibi olunması gereken bir manipülasyon yöntemidir. Bu yöntem ile finansal enstrümanların fiyatları düşürülmektedir ve gerçekleşmesi durumunda ise manipülatörlerin alım işlemi yapması ile son bulmaktadır.
Manipülasyon Yapmak Kolay Mıdır?
Sermaye piyasalarında manipülasyon yapmak oldukça zor bir şeydir fakat imkânsız değildir. Bu piyasalar içerisinde manipülasyonun sadece tespit edilmesi değil, gerçekleştirilmesi de oldukça zordur. Ayrıca, bu zorluk her geçen gün artmaya devam etmektedir çünkü piyasada artan yatırımcı nedeni ile işlem hacimlerinde de ciddi oranda artış görünmektedir. İşlem hacmi oldukça yüksek olan bir parite veya işlem çifti için manipülasyon yapmak ise oldukça zor bir durumdur.
Genel olarak, küçük şirketlerin ve işlem hacmi düşük olan finansal enstrümanların manipüle edilmesi daha kolaydır. İşlem hacmi yükseldikçe veya yatırımı sayısında artış oldukça manipülasyon yapmak daha da zor bir hale gelmektedir.
