Bir ülkenin yerel para birimi dışındaki diğer tüm para birimlerine döviz denilmektedir. Yerli para biriminin yabancı para birimlerine karşı değeri ve katsayısı ise döviz kuru olarak tanımlanmaktadır. Türkiye’nin resmi ve yerli para birimi Türk Lirasıdır ve bu para birimi dışındaki tüm yabancı para birimleri de döviz olarak tanımlanmaktadır. Bu yabancı para birimlerinin Türk Lirası karşısındaki değeri ise döviz kurudur.
Döviz Kurunu Belirleyen Faktörler
Döviz kuru, enflasyon, faiz, siyasi ve jeopolitik gelişmeler, arz ve talep dengesi ve ekonomik istikrar faktörlerine göre değişim göstermektedir. Bu faktörleri tek tek açıklamak gerekirse detaylı olarak şu şekilde anlatılabilir;
Enflasyon
Enflasyon oranının yükselmesi durumunda yerli paranın alım gücü azalmakta ve hane halkı alım gücünü korumak amaçlı olarak döviz alımı gerçekleştirmektedir. Bu sebeple döviz talebinde oluşan arz ve talep döviz fiyatlarına doğrudan etki etmektedir.
Faiz
Döviz kurunda en belirleyici etken faktörler arasında faiz oldukça önemli bir yere sahiptir ve hem yurt içi hem de yurt dışı faizleri aktif olarak rol oynamaktadır. Eğer ki yurt içindeki mevcut faiz oranı dünya çapındaki faiz ortalamasından yüksek ise döviz kuruna kıyasla faiz getirisinin daha garanti bir yol olması sebebi ile dövize oluşan talep az olmaktadır. Eğer ki diğer dünya ülkelerinin faiz oranları daha yüksek olur ise de bu durum döviz kurunun yükselmesine sebep olmaktadır.
Siyasi ve Jeopolitik Gelişmeler
Bu faktör her ülke için oldukça önemli bir belirleyicilik özelliğine sahiptir ve ülkenin mevcut ekonomik gücü fark etmeksizin olası durumlarda çok ciddi etkilere sebep olabilmektedir. Son yıllarda tüm dünya genelinde artış gösteren bu riskli faktör Türkiye’de de oldukça önemli bir rol sahibidir.
Arz-Talep Dengesi
Bir ülkenin ihracat oranı artıyor veya dış borç sağlanıyor ve ülkeye yurt dışından döviz girişi sağlanıyor ise bu durumda döviz bolluğu yaşanacaktır. Böyle bir durumda döviz arzının artması ile o ülkenin para birimi değer kazanır ve döviz kurları o ülkenin para birimine karşı düşüş eğilimi gösterir.
Bu durumun tam tersinin gerçekleşmesi yani ithalatın fazla olması ve dış borç ödemesi yapılması durumunda ise ülke içerisinde bulunan döviz oranı azalacak ve dövize karşı olan talep artacaktır. Döviz talebinin artması ile de döviz kurlarında yükseliş gerçekleşecektir.
Ekonomik İstikrar
Mevcut ülke yönetimi sürekli olarak hatalar yapıyor ve ülkenin istikrar düzeyinin düşmesine sebep oluyor ise o ülkenin para birimine oluşan güven seviyesi de azalacaktır. Bu gibi durumda ise dövize olan talep hızlıca artacaktır ve ülkenin yerel para birimi değer kaybedecektir. Kısaca, ekonomik istikrarın sağlanamaması durumunda o ülkenin para birimi değer kaybedecek ve döviz kurlarında yükseliş gerçekleşecektir.
Döviz Kuru Politikaları Nelerdir?
Döviz kuru politikaları, merkez bankası ve hükümet ile ortak karar neticesinde belirlenmektedir fakat bu politikaların uygulanması merkez bankası tarafından gerçekleşmektedir. Türkiye, 2001 yılında dalgalı kur rejimine geçiş yapmıştır ve günümüzde de bu kur rejimi uygulanmaktadır. Peki, neden dalgalı kur rejimi tercih edildi? Dalgalı kur politikasında, döviz kurları arz-talep dengesi ile oluşmaktadır ve merkez bankası döviz kuruna müdahale edememektedir. Yani, merkez bankasının direkt olarak belirlemiş olduğu bir kur hedefi bulunmamaktadır fakat yerli para biriminde oluşabilecek sert volatilite koşullarında merkez bankası döviz kurlarına müdahale etme yetkisine de sahiptir. Müdahale aracı olarak ise swap limitleri, faiz ve repo ihaleleri gibi araçlar kullanılmaktadır.
Merkez bankasının para politikası içeriğinde bulunan döviz politikasının temel hedefinde fiyat istikrarı bulunmaktadır. Merkez bankası, finansal istikrara yönelik oluşabilecek her türlü döviz kuru tehditleri ve riskleri için müdahale etme hakkında sahiptir.
