Ülkeler arasında ticari ilişkileri basitleştirmeyi hedefleyen bu girişimin arkasında Avrupa Birliği üyesi tüm ülkelerin ekonomik refahını yükseltmek ve bunun sonucunda ise Avrupa Birliğine hizmet etme niyeti vardı. Günümüzde 340 milyonluk devasa boyutlarda bir coğrafya da kullanılan ve finansal krizlerde teste tabi tutulan Euro adlı para biriminin başarılı olup olmadığı hala tartışılan bir konu. Avrupa Birliği ortak para birimi olan Euro’nun yirmi iki senelik mazisindeki dönüm noktalarının neler olduğuna hep birlikte göz atalım.
Euro Nedir?
Euro para biriminin ikonu €, kısaltması ise EUR olan para birimi birçok ülkede kullanılmaktadır. Bu ülkeler ise;
- Slovenya,
- Yunanistan,
- Slovakya,
- Almanya,
- Portekiz,
- Avusturya,
- Malta,
- Belçika,
- Lüksemburg,
- Estonya,
- Litvanya,
- Finlandiya,
- Letonya,
- Fransa,
- Güney Kıbrıs,
- Hollanda,
- İtalya,
- İspanya,
- İrlanda,
olmak üzere 19 Avrupa Birliği üyesi ülke de kullanılmaktadır ve bu ülkelerin resmi para birimleridir. Euro para birimi sadece Avrupa Birliği’ne üye olan ülkelerin resmi parası değildir. Avrupa Birliği’ne üye olmayan Vatikan, Andorra, San Marino ve Monako ülkelerinde de kullanılmaktadır ve bu ülkelerinde resmi para birimleridir. 2013 yılında yapılan araştırmaya göre Euro para birimini tam olarak 334 milyon Avrupalı aktif olarak kullanmaktadır. Günümüzde bu sayı kat ve kat daha fazladır.
Avrupa Birliği tarafından ortak olarak kullanılan Euro resmi olarak 1995 senesinde kullanılmaya başlandı. Euro banknotları ve madeni para birimleri ise 2002 senesinin 1 Ocak tarihinde üretilip kullanıma sürülmüştür. Euro para birimi dünyanın en büyük ikinci rezerv parası olarak bilinmektedir. Ayrıca dünya da en fazla kullanılan ikinci para birimidir. İki konuda da ilk sıra da dolar bulunuyor. Değer bakımından ise Euro’nun toplam değeri en yüksek para birimi olduğunu biliyor muydunuz? Bu konu da ikinci sırayı dolar takip etmektedir.
Ortak Para Birimi Düşüncesi Neden Ortaya Çıktı?
Euro nasıl doğdu sorusunun cevabı tam olarak burada başlıyor. İkinci dünya savaşının ardından tekrardan inşa edilen Avrupa’da 1957 senesinde kurulan Avrupa Ekonomi Birliği, ülkeler arasında malların, sermayenin, hizmetlerin ve işgücünün serbest bir şekilde dolaştığı ortak pazarın oluşması ve bu durum nihayetinde ise siyasi birliğin sağlanması amaçlanıyordu. Tabii tek amaç bu değildi, Avrupa entegrasyonunu da içeren politik kanunlar içinde üye ülkelerin tek para birimiyle yapılan ticareti basitleştirme de vardı.
Eski Almanya başkanı olan Helmut Schmidt ve eski Fransa Cumhurbaşkanı olan Valery Giscard Estaing ortak para biriminin yani Euro’nun fikir sağlayıcıları olarak tanınıyor. 1979 senesinde Avrupa Para Sistemi kurulmuştur. Avrupa Para Sistemi, EMS olarak da bilinmektedir. Kurulumun gerçekleşmesiyle birlikte para birliği için ilk adım atılmış oldu. Avrupa Para Sistemi, üyeliği olan ülkeler arasında ortak kullanılabilinen bir para birimi oluşturmayı istiyordu. Bu politika ile hareket ederek Avrupa Para Birimi’ni hayata geçirdiler. Bu para biri ECU olarak bilinmektedir.
1988 yılında Hanover’de sunulan Delors raporunda kurulumu yapılacak Avrupa Para Enstitüsü’nün Avrupa Merkez Bankasına dönüştürülerek para konusuna yön verilmesi amaçlanıyordu. 1933 senesinde ise yürürlüğe giren dönemimizde Avrupa Birliği’nin kurucu belgesi olarak bilinen Maastricht Anlaşması’nda da bu plan yer almıştır. Bu anlaşma ile ortak para kullanımına geçmesi hedeflenen ülkeler için şartlar belirlenmiştir.
Avrupa Birliği ortak para kullanımı dönemine geçişte genel olarak 3 aşamalı plan öne sürüldü. Öncelikli olarak Avrupa Merkez Bankası sisteminin altyapısı, piyasaya yeni sürülecek olan para birimi mevzuatının geliştirilmesi ile bankacılık sektöründe ve mali piyasa hazırlık aşamalarının yapılması planlanmıştır. İkinci aşa ise para politikasında sadece Avrupa Merkez Bankası’nın söz sahibi olması gerektiğiydi. Yani Avrupa Merkez Bankası yeni para birimi hakkında tek söz sahibi olan yer olacaktı. Son aşama ise madeni paralar ve Euronot’un 2002 senesinde yürürlüğe girmesi ve Euro’nun her yerde milli para olarak kullanılmasıydı. Ayrıca bu iki koşulun yanında bir de diğer para birimlerinin tamamen piyasadan kaldırılması da vardı.
Euro Ne Zaman Kullanılmaya Başlandı?
Avrupa Birliği üyeliği olan ülkelerin maliye ve ekonomi bakanlarının katılmasıyla oluşmuş olan ECOFIN konseyi, 1997 senesinde yaptığı toplantı ile Euro para biriminin banknot olarak ve madeni olarak 2002 senesinde fiilen piyasaya sürülmesine karar verdi. 1988 senesinde Belçika’da buluşan ülkeler, Maastricht Anlaşması’nda kabul edilen şartları yerine getiren dünya ülkelerinin Euro’ya geçeceği konusunda olumlu karara vardılar.
Euro para birimi, 1999 senesinde sadece finansal işlemlerde kullanılabilinmesi için sanal para olarak kullanıma sunuldu. Yani sadece çeklerde, bankalarda ve elektronik para transferi işlemlerinde kullanılabiliyordu. Resmi olarak madeni hali ve banknot halinde 1 Ocak 2002 tarihinde Avrupa Birliği Ülkeleri arasında kullanılmaya başlandı.
Sadece Euro para biriminin geçerliği olduğu toplamda 19 Avrupa Birliği üyesi ülke vardır. Bu 19 ülkenin para politikası, üye ülkelerin merkez bankalarından ve Avrupa Merkez Bankası ile oluşan Euro para birimi sistemi tarafınca yönetilmektedir.
Avrupa Birliği Üyesi Olup Euro’yu Seçmeyen 9 Ülke Hangisidir?
Avrupa Birliği üyeliği olan İsveç, İngiltere ve Danimarka Euro’ya geçmeyi reddettiler. Danimarka ve İngiltere ülkeleri Maastricht Anlaşmasında yer alan çekince sonucu maddesi ile Euro’yu reddettiklerini ilan ettiler. Danimarka’da iki bin senesinde yapılan referandumda halkın yüzde 53’ü Euro para birimine karşı çıkmıştır. İsveç ise 2003 senesinde yaptığı referandum ile halkının yüzde 56’lık kesiminin Euro’yu reddetmesi ile bu para birimini kabul etmedi. Ayrıca Romanya, Bulgaristan, Polonya, Çek Cumhuriyeti, Macaristan ve Hırvatistan’ın şartları yerine getirmesiyle birlikte Avrupa Birliğine girebilmesi umuluyor.
Avrupa Birliği Ülkesi Olmayıp Euro Kullanan Ülkeler Hangileridir?
Vatikan, Andorra, San Marino ve Monako ülkeleri Avrupa Birliği’nde olmamalarına rağmen yaptıkları özel anlaşmalar ile ülkelerinde resmi olarak Euro para birimini kullanmaktadırlar. Ek olarak, Kosova ve Karadağ ülkeleri Avrupa Birliği ile herhangi bir anlaşma yapmadan kendi para birimlerini tedavülden kaldırarak Euro para birimine geçmişlerdir.
Euro Para Biriminin İsmini Kim Bulmuştur?
Tarih ve Fransızca öğretmenliği yapan Germain Pirlot Euro para biriminin isim babasıdır. Şu anda hala hayatta olan Germain Pirlot, 77 yaşındadır ve Belçika’da hayatına devam etmektedir. Kendisi 1995 senesinde Avrupa Birliği Komisyonu Başkanı olan Jacques Santer’e bir mektup göndererek Euro para biriminin Avrupa Birliği’nin kullanacağı ortak paranın ismi olması gerektiğini teklif etti. Bu sayede 1995 senesinde Avrupa Konseyi tarafından varılan karar ile ortak para biriminin ismi Euro olarak belirlendi.
Ayrıca Euro simgesi olarak bilinen ‘€’ işaretinin tasarımcısı Robert Kalina’dır. 1990 senesinde yapılan bir yarışmada “€’’ simgesinin tasarımına imzası atan Robert Kalina, Avusturya Merkez Bankası çalışanıdır ve kendisi başarılı bir grafiker olarak bilinmektedir. Euro para biriminin simgesinin oluşmasında en büyük etken Yunanistan’ın alfabesinde yer alan “Epsilon” harfidir. Bu harften ilham alarak Euro simgesinin tasarlanmıştır. Ayrıca bu harfin 35 asır önce Mısır’da kullanılan Mısır hiyerogliflerine kadar tarihi olduğu belirtiliyor.
