Parasal gevşeme, farklı tanımlar ile anlatılabilen bir tanım olsa da en temelde merkez bankası tarafından gerçekleştirilen ve ülke ekonomisini hareketlendirme amacı bulunan, enflasyon oranını ve likiditeyi arttıran, işletmeleri ve bireyleri daha fazla borçlanması için teşvik eden finansal operasyondur.
Parasal Gevşeme Nasıl Çalışır?
Parasal gevşeme operasyonu çoğunlukla merkez bankalarının hükümetten veya ticari bankalardan tahvil satın alması ve bu şekilde dolaşımda bulunan para arzını arttırması ile gerçekleşmektedir.
Parasal gevşeme operasyonu ile aslında hiç olmayan para arzı piyasaya enjekte edilmiş olur çünkü merkez bankaları, üye bankaların mevcut rezervlerine yeni kredi eklemeleri yaparak bu operasyonu gerçekleştirmektedir. Ekleme yapılan bu yeni krediler herhangi bir fiziksel değere sahip ürün veya emtia olmadığından dolayı da bu operasyona parasal gevşeme adı verilmektedir.
Parasal gevşeme operasyonundaki temel amaç ekonominin büyümesini sağlamak ve mevcut ekonomik aktivitenin de artış sağlamasıdır. Bu operasyondaki temel fikir, faiz oranını oldukça düşük tutarak birçok tüketici ve üreticiye kredi ulaştırmayı sağlamaktır.
Parasal gevşeme her zaman işe yarayan bir yöntem değildir ve bu sebeple de uzmanlar parasal gevşeme destekçileri ve parasal gevşeme karşıtları olarak iki farklı gruba ayrılmıştır.
Parasal gevşeme, her ne kadar göreceli bir kavram olsa da genişleme odaklı bir para politikasıdır. Bazı akademisyenlerin iddialarına göre ilk olarak 1990’lı yıllar sonunda Japonya Merkez Bankası tarafından kullanılmıştır. Tabii ki bu sadece bir iddia olarak benimsenmektedir çünkü kesin bir kanıtı bulunmamaktadır. Bu dönem itibari ile de birçok ülke tarafından ekonomik sıkıntıları minimum düzeye indirmek amaçlı olarak kullanılmaktadır.
Parasal Gevşeme Kullanımını Neler Tetiklemiştir?
Parasal gevşeme, modern bankacılık anlayışının engellemekte başarısız olduğu ekonomik durgunluğa çözüm olabilmek için tasarlanmıştır. Her ne kadar faiz politikası, merkez bankası tarafından enflasyon kontrolü sağlamak amaçlı kullanılan bir araç olsa da parasal gevşeme operasyonlarının temel amacı enflasyonu arttırmaktır.
Parasal Gevşeme Etkili Midir?
2008 finansal krizi sonrasında Uluslararası Para Fonu (IMF) tarafından parasal gevşeme operasyonunun etkili bir para politikası olduğunu anlatan not yayınlanmıştı. Yayınlanan bu not analizi hedef olarak 5 büyük merkez bankasını tercih etmiştir. Bu merkez bankaları ise sırası ile Avrupa Merkez Bankası, Kanada Merkez Bankası, FED, Japonya Merkez Bankası ve İngiltere Merkez Bankasıdır.
Her finansal kurum kendine özel olarak bir strateji belirlemiş ve gerçekleştirmiş olsa da neredeyse tamamında genel piyasa likiditesi belirgin olacak şekilde arttırılmıştır. Paylaşılan bu raporda merkez bankaları tarafından gerçekleştirilen bu girişimlerin başarılı olduğu ve artan likidite ile uzun vadeli ekonomik kriz ve finansal sistemdeki çöküş olasılıklarının engellendiği vurgulanmıştır. Bu sebepledir ki parasal gevşeme operasyonunun önemli olduğu iddia edilmektedir.
Her ne kadar parasal gevşeme bazı araştırmalar ve raporlar ile etkili bir yöntem olarak vurgulanıyor olsa da her zaman başarılı olabilecek bir yöntem değildir. Bu stratejinin başarısı büyük oranda kullanıldığı şekle göre değişiklik göstermektedir. Ayrıca, doğru strateji belirlenmediği zaman birçok finansal kurum bu yöntemi kullansa bile elde etmek istediği sonuçlara ulaşamamıştır. Eğer ki bu operasyon doğru şekilde idare edilmez ve yürütülmez ise hiç beklenmedik sonuçların oluşmasına sebep olabilir.
Parasal Gevşemenin Olası Avantajları ve Pozitif Etkileri
İş Büyümesi
İşletmeler, kredi bolluğu sebebi ile daha rahat para erişimi şansına sahiptir ve buna ek olarak tüketicilerin de düşük faizli kredi erişimi sebebi ile daha fazla satış gerçekleştirmektedir. Bu durum iş yerlerinin daha fazla paraya sahip olmasına sebep olur ve üretim, personel sayısı gibi önemli faktörlerde artış olmasına yardımcı olur.
Daha Fazla Borçlanma
Düşük faiz ile sağlanan kredi hem işletmeler hem de tüketiciler için oldukça cazip olacağından dolayı daha fazla borçlanmanın meydana geldiğini görebiliriz.
Daha Fazla Borç Verme
Merkez bankası tarafından gerçekleşen varlık alımları sayesinde bankaların sahip olduğu nakit para miktarında artış meydana gelmektedir. Bu artış ile bankalar daha fazla borç verebilme avantajı elde etmiş olmaktadır.
Daha Fazla Harcama
Düşük faiz oranlarının bir diğer sebep olacağı faaliyet ise bireylerin daha fazla harcama yapması olacaktır çünkü düşük faiz ile borçlanmak cezbedici, düşük faiz ile birikim değerlendirmek veya mevduat yaratmak ise gereksiz olarak nitelendirilecektir.
Parasal Gevşemenin Olası Dezavantajları ve Olumsuz Etkileri
Diğer Yatırım Araçlarına Olan Etkisi
Bono piyasaları, parasal gevşeme operasyonlarının ardından genellikle istikrarsızlık gösterir ve ani değişimler ile negatif tepkiler gösterilir.
Zorunlu Borç Verme Olmaması
Parasal gevşeme operasyonlarında ticari bankalar kredi verebilmek için merkez bankalarından temin ettikleri paraları kullanmalıdır fakat parasal gevşeme süreci içerisinde bunu yapmalarını sağlayacak zorunlu bir düzenleme bulunmamaktadır.
Enflasyon
Parasal gevşeme süreci içerisinde dolaşımda bulunan para arzı artacağı için doğal olarak enflasyon da kaçınılmaz olacaktır. Tüketiciler daha fazla nakit sahibi olduğu için ve bu ürünlere erişimin daha kolay olması sebebi ile birçok ürünün fiyatında artış meydana gelecektir. Artan talep doğrultusunda ürün fiyatlarında da yükselişler kaçınılmazdır. Eğer ki parasal gevşeme operasyonu süreci içerisinde enflasyon oranı doğru şekilde kontrol edilmez ise hiperenflasyona sebep olabilmektedir.
Daha Fazla Borç
Düşük faiz ile borç erişimi ve iyileşen ekonomi koşulları ile tüketiciler ve üreticiler daha fazla harcama yapabilmek için daha fazla borç talebinde bulunabilir. Bu durum ise ekonomi üzerinde ciddi olumsuz etkilere sebep olabilmektedir.
Geleneksel ve sürekli olarak kullanılmayan bir para politikası olan parasal gevşeme, bazı durumlarda ekonomiler için yardımcı olabilir fakat her zaman başarılı bir para politikası değildir ve elde edilen sonuçlar kesinlik barındırmamaktadır. Ayrıca, doğru yönetilmemesi durumunda kötü sonuçlara sebep olabilen bu para politikası ülke ekonomilerine çok ciddi darbeler de yapabilmektedir. Parasal gevşeme, hiperenflasyon ve aşırı borçlanma gibi finansal piyasaları kötü etkileyebilecek olumsuz güce de sahiptir. Parasal gevşeme operasyonlarının uzun vadeli olarak etkisi gizemini korumaktadır ve kısa vadeli kullanıldığı zamanlarda bile beklenmeyen etkilere sebep olabilmektedir. Kısaca, parasal gevşeme politikası kesin bir şekilde iyi veya kötü olarak değerlendirilemez.
