{"id":1577,"date":"2021-03-06T19:00:00","date_gmt":"2021-03-06T17:00:00","guid":{"rendered":"https:\/\/ekonomi101.net\/?p=1577"},"modified":"2021-08-13T22:46:46","modified_gmt":"2021-08-13T20:46:46","slug":"hiperenflasyon-nedir","status":"publish","type":"post","link":"https:\/\/ekonomi101.net\/hiperenflasyon-nedir\/","title":{"rendered":"Hiperenflasyon Nedir?"},"content":{"rendered":"\n

Enflasyonun h\u0131zl\u0131 bir \u015fekilde y\u00fckselmesi Hiperenflasyon olarak adland\u0131r\u0131lmaktad\u0131r. Yerel para biriminin sat\u0131n alma g\u00fcc\u00fc azald\u0131k\u00e7a ve \u00fcr\u00fcnlerin fiyatlar\u0131n\u0131n artmas\u0131 ile ortaya \u00e7\u0131kan fiyat art\u0131\u015flar\u0131 enflasyon<\/a><\/strong> olarak adland\u0131r\u0131lmaktad\u0131r ve t\u00fcm d\u00fcnya \u00fclkelerinde belirli bir seviyede g\u00f6r\u00fclmesi m\u00fcmk\u00fcnd\u00fcr. Genellikle \u00fclke y\u00f6netimleri baz\u0131 finansal kurulu\u015flar ile beraber \u00e7al\u0131\u015fmalar y\u00fcr\u00fct\u00fcr ve enflasyonun kontrol alt\u0131nda y\u00fckselmesini sa\u011flar. Bu kontrol ile enflasyon oran\u0131n\u0131n h\u0131zl\u0131 ve sert bir \u015fekilde y\u00fckselmesi de engellenmi\u015f olur. Tabii ki ge\u00e7mi\u015f y\u0131llara bak\u0131ld\u0131\u011f\u0131 zaman bu kontrol\u00fcn sa\u011flanamad\u0131\u011f\u0131 s\u00fcre\u00e7lerin oldu\u011fu da g\u00f6r\u00fclmektedir. Enflasyon oran\u0131n\u0131n kontrol\u00fcn\u00fcn sa\u011flanamad\u0131\u011f\u0131 baz\u0131 durumlarda \u00fclkelerin yerel para biriminin \u00e7ok ciddi de\u011fer kaybetti\u011fi ve al\u0131m g\u00fcc\u00fcn\u00fcn her ge\u00e7en g\u00fcn azald\u0131\u011f\u0131 g\u00f6r\u00fclmektedir.<\/p>\n\n\n\n

\"hiperenflasyon\"<\/figure><\/div>\n\n\n\n

Ekonomist Philip Cagan\u2019\u0131n iddialar\u0131na g\u00f6re Hiperenflasyon, ayl\u0131k s\u00fcre\u00e7 i\u00e7erisinde \u00fcr\u00fcn ve hizmet bedellerinin en az %50\u2019den fazla fiyat art\u0131\u015f\u0131 ya\u015famas\u0131 ile ger\u00e7ekle\u015fmektedir. \u00d6rne\u011fin, 1 kilogram et fiyat\u0131n\u0131n 100 TL\u2019den 150 TL\u2019ye bir ayl\u0131k s\u00fcre\u00e7 i\u00e7erisinden daha k\u0131sa s\u00fcre i\u00e7erisinde y\u00fckselmesi durumunda ve sonras\u0131nda da ay sonundaki fiyat 225 TL\u2019ye y\u00fckselirse bu durum hiperenflasyonun ya\u015fand\u0131\u011f\u0131n\u0131 g\u00f6stermektedir. Bu trendin engellenememesi ve fiyat\u0131n hep bu \u015fekilde y\u00fckselmesi durumunda ise 1 kilogram et fiyat\u0131 alt\u0131 ay i\u00e7erisinde 1.140 TL ve bir y\u0131l i\u00e7erisinde de 10.000 TL olacakt\u0131r.<\/p>\n\n\n\n

Hiperenflasyon oran\u0131n\u0131n nadiren %50\u2019de sabit kald\u0131\u011f\u0131 bilinmektedir. \u00c7o\u011fu zaman, bu oran o kadar h\u0131zl\u0131 y\u00fckseli\u015f g\u00f6sterir ki \u00fcr\u00fcn ve hizmet fiyatlar\u0131 g\u00fcnl\u00fck veya saatlik olarak de\u011fi\u015fim g\u00f6sterebilir. Artan fiyatlar\u0131n sonucunda ise yerel halk yerel para birimine olan g\u00fcvenini kaybeder ve bu da para biriminin daha h\u0131zl\u0131 de\u011fer kaybetmesine sebep olur. Hiperenflasyon, \u015firketlerin kapanmas\u0131na, i\u015fsizlik oran\u0131n\u0131n h\u0131zl\u0131ca artmas\u0131na ve vergi gelirlerinin d\u00fc\u015fmesine sebep olur. D\u00fcnya tarihi boyunca bilinen en k\u00f6t\u00fc hiperenflasyonlar Venez\u00fcella, Almanya ve Zibabwe\u2019de ya\u015fanm\u0131\u015ft\u0131r fakat Yugoslavya, Yunanistan ve Macaristan gibi \u00fclkeler de benzer krizler ge\u00e7irmi\u015ftir.<\/p>\n\n\n\n

Venez\u00fcela\u2019da Hiperenflasyon<\/strong><\/h3>\n\n\n\n

Venez\u00fcela 20. Y\u00fczy\u0131l\u2019da olduk\u00e7a sa\u011fl\u0131kl\u0131 bir ekonomiye sahip olsa da 1980\u2019li y\u0131llarda a\u015f\u0131r\u0131 petrol arz\u0131n\u0131 takip eden hatal\u0131 ekonomik y\u00f6netimler ve 21. Y\u00fczy\u0131l\u0131n ba\u015flar\u0131ndaki yolsuzluklar sebebi ile ciddi bir ekonomik krizin i\u00e7erisine girmi\u015ftir. Kriz, 2010 y\u0131l\u0131nda ba\u015flam\u0131\u015ft\u0131r ve g\u00fcn\u00fcm\u00fcze kadar insanl\u0131k tarihinde ya\u015fanm\u0131\u015f en k\u00f6t\u00fc krizler aras\u0131nda yer almaktad\u0131r.<\/p>\n\n\n\n

Venezuela\u2019daki enflasyon oranlar\u0131 \u00e7ok h\u0131zl\u0131 \u015fekilde y\u00fckselerek 2014 y\u0131l\u0131nda %69, 2015 y\u0131l\u0131nda ise %181\u2019e y\u00fckselmi\u015ftir. Hiperenflasyon d\u00f6nemi ise 2016 y\u0131l\u0131nda ba\u015flam\u0131\u015f ve bir sonraki y\u0131l\u0131n sonuna kadar %800 oran\u0131na ula\u015fm\u0131\u015ft\u0131r. Bilinen verilere g\u00f6re bu oranlar 2017 y\u0131l\u0131nda %4.000 ve 2019 y\u0131l\u0131nda da %2.600.000\u2019e ula\u015fm\u0131\u015ft\u0131r.<\/p>\n\n\n\n

2018 y\u0131l\u0131nda, devlet ba\u015fkan\u0131 Maduro taraf\u0131ndan Hiperenflasyon ile sava\u015fmak amac\u0131 ile bolivarda de\u011fi\u015fim olaca\u011f\u0131 a\u00e7\u0131klanm\u0131\u015ft\u0131r. Bu oran 1\/100.000 olarak duyurulmu\u015ftur. Yani, 100.000 Bolivar, 1 Egemen Bolivar\u0131 olacakt\u0131r. Fakat b\u00f6yle bir yakla\u015f\u0131m\u0131n sonu\u00e7lar\u0131 ve etkileri olduk\u00e7a tart\u0131\u015fmal\u0131d\u0131r. Ekonomist Steve Hanke taraf\u0131ndan s\u00f6ylenen bir s\u00f6ze g\u00f6re ekonomide s\u0131f\u0131rlar\u0131 azaltmak sadece kozmetik bir anlam ifade etmektedir. Yani, ekonomi politikalar\u0131 de\u011fi\u015fmedik\u00e7e hi\u00e7bir anlam ifade etmemektedir.<\/p>\n\n\n\n

\"hiperenflasyon<\/figure><\/div>\n\n\n\n

Almanya\u2019daki Hiperenflasyon<\/strong><\/h3>\n\n\n\n

Hiperenflasyonun bilinen bir di\u011fer pop\u00fcler \u00f6rne\u011fi ise 1. D\u00fcnya Sava\u015f\u0131 sonras\u0131ndan Almanya Weimar Cumhuriyeti\u2019nde ya\u015fanm\u0131\u015ft\u0131r. Almanya sava\u015f\u0131 kazanacaklar\u0131 ve kaybedenlerden alacaklar\u0131 tazminatlar ile geri \u00f6deme yapaca\u011f\u0131n\u0131 varsaym\u0131\u015f ve sava\u015fa y\u00f6nelik harcamalar i\u00e7in \u00e7ok y\u00fcksek miktarlarda bor\u00e7 alm\u0131\u015ft\u0131r. G\u00fcn\u00fcn sonunda ise Almanya sadece sava\u015f\u0131 kaybetmekle kalmam\u0131\u015ft\u0131r ve milyonlarda dolar tazminat \u00f6demek zorunda kalm\u0131\u015ft\u0131r.<\/p>\n\n\n\n

Her ne kadar Almanya\u2019da ya\u015fanan hiperenflasyon i\u00e7in \u00e7e\u015fitli tart\u0131\u015fmalar olsa da genel olarak kabul edilen sebepler sava\u015f tazminat\u0131, k\u00e2\u011f\u0131t paralar\u0131n korkusuz olarak piyasaya s\u00fcr\u00fclmesi ve alt\u0131n standartlar\u0131n\u0131n ask\u0131ya al\u0131nmas\u0131d\u0131r. Alt\u0131n standartlar\u0131 uygulamas\u0131n\u0131n ask\u0131ya al\u0131nmas\u0131 sonucunda devletin alt\u0131n rezervi \u00fczerinde para bas\u0131m\u0131 yap\u0131lm\u0131\u015ft\u0131r ve bu da \u00fclkenin para biriminin de\u011fer kaybetmesine sebep olmu\u015ftur. Bu durum, Alman paras\u0131n\u0131n deval\u00fcasyon<\/a><\/strong> ya\u015famas\u0131na ve de\u011fer kaybetmesine sebebiyet vermi\u015ftir. Almanya\u2019n\u0131n yerel para biriminin h\u0131zl\u0131ca de\u011fer kaybetmesi sonucunda tazminat \u00f6demeleri i\u00e7in di\u011fer \u00fclkelerin para birimi ile \u00f6deme talep edilmi\u015ftir. Bu \u00f6demelerin yap\u0131labilmesi i\u00e7in de Almanya h\u00fck\u00fcmeti kar\u015f\u0131l\u0131ks\u0131z olarak para basmaya devam etmi\u015f ve paran\u0131n daha fazla de\u011fer kaybetmesine sebep olmu\u015ftur.<\/p>\n\n\n\n

Bu d\u00f6nem i\u00e7erisinde enflasyon oran\u0131n\u0131n g\u00fcnl\u00fck olarak %20\u2019nin \u00fczerinde artmaya ba\u015flad\u0131\u011f\u0131 g\u00f6r\u00fclm\u00fc\u015ft\u00fcr. Hatta Almanya\u2019n\u0131n yerel para birimi o kadar de\u011fersiz hale gelmi\u015ftir ki baz\u0131 Alman vatanda\u015flar odun almak yerine para yakarak \u0131s\u0131nma ihtiyac\u0131n\u0131 gidermi\u015ftir.<\/p>\n\n\n\n

\"hiperenflasyon<\/figure><\/div>\n\n\n\n

Zimbabwe\u2019deki Hiperenflasyon<\/strong><\/h3>\n\n\n\n

\u00dclke 1980 y\u0131l\u0131nda ba\u011f\u0131ms\u0131zl\u0131\u011f\u0131n\u0131 ilan etmi\u015f ve bu ba\u011f\u0131ms\u0131zl\u0131k sonras\u0131nda Zimbabwe ekonomisi<\/a><\/strong> ilk y\u0131llar\u0131n\u0131 olduk\u00e7a istikrarl\u0131 bir \u015fekilde y\u00fcr\u00fctm\u00fc\u015ft\u00fcr. Fakat 1991 y\u0131l\u0131nda \u00fclkenin devlet ba\u015fkan\u0131 Robert Mugabe\u2019nin Ekonomik Yap\u0131sal D\u00fczenleme Program\u0131 ba\u015flatmas\u0131 sonucunda ekonomi \u00e7\u00f6k\u00fc\u015f d\u00f6nemine girmi\u015ftir. Ekonomik Yap\u0131sal D\u00fczenleme Program\u0131, b\u00fcy\u00fck bir sosyal ve finansal krize sebep olmu\u015ftur.<\/p>\n\n\n\n

Zimbabwe Dolar\u0131 (ZWN), 1990\u2019l\u0131 y\u0131llar\u0131n sonlar\u0131nda istikrars\u0131zl\u0131k belirtilerini g\u00f6stermeye ba\u015flam\u0131\u015ft\u0131r ve 2000\u2019li y\u0131llar\u0131n ba\u015f\u0131nda \u00fclke i\u00e7erisinde hiperenflasyon d\u00f6nemleri ba\u015flam\u0131\u015ft\u0131r. Y\u0131ll\u0131k enflasyon oran\u0131 2004 y\u0131l\u0131nda %624, 2006 y\u0131l\u0131nda %1.730 ve Temmuz 2018 tarihinde ise %231.150.888 oran\u0131na ula\u015fm\u0131\u015ft\u0131r. \u00dclkenin merkez bankas\u0131n\u0131n payla\u015fm\u0131\u015f oldu\u011fu verilerin manip\u00fcle edilmi\u015f olmas\u0131 sebebi ile Temmuz 2018 tarihinden sonraki oranlar tamamen teorik tahminlere g\u00f6re d\u00fczenlenmi\u015f ve belirlenmi\u015ftir.<\/p>\n\n\n\n

Prof. Steve Hanke\u2019nin hesaplamalar\u0131na g\u00f6re Zimbabwe\u2019deki hiperenflasyon oran\u0131 Kas\u0131m 2008\u2019de zirve noktas\u0131na ula\u015fm\u0131\u015f ve y\u0131ll\u0131k %89.7 oran\u0131nda seksilyona varm\u0131\u015ft\u0131r. Bu oran da ayl\u0131k olarak %79.600.000.000 ve g\u00fcnl\u00fck olarak %98 oran\u0131na denk gelmektedir.<\/p>\n\n\n\n

Zimbabwe, 21. Y\u00fczy\u0131l\u2019da hiperenflasyon ya\u015fayan ilk \u00fclke olmu\u015ftur ve en k\u00f6t\u00fc ikinci enflasyon d\u00f6nemi olarak kay\u0131tlara ge\u00e7mi\u015ftir. 2008 y\u0131l\u0131nda \u00fclke i\u00e7erisinde yerel para birimi kullan\u0131m\u0131 resmi olarak yok olmu\u015ftur ve ulusal para birimi olarak yabanc\u0131 para birimleri kabul edilmi\u015ftir.<\/p>\n\n\n\n

\"hiperenflasyon<\/figure><\/div>\n\n\n\n

Hiperenflasyon, nadiren g\u00f6r\u00fclmekte fakat uzun s\u00fcre devam etmektedir. K\u0131sa s\u00fcrecek olsa da sosyal ve politik huzursuzlu\u011fun olmas\u0131 durumunda \u00fclkenin yerel para birimi h\u0131zl\u0131ca de\u011fer kaybedebilir ve deval\u00fcasyon ger\u00e7ekle\u015febilir. Ayr\u0131ca, \u00fclke ihracat\u0131na y\u00f6nelik olu\u015fan talep d\u00fc\u015f\u00fc\u015f\u00fc de deval\u00fcasyon nedenlerinden birisidir.<\/p>\n\n\n\n

Yerel para biriminin de\u011fer kaybetmesi sonucunda \u00fcr\u00fcn ve hizmet fiyatlar\u0131 y\u00fckseli\u015f g\u00f6sterir ve bu da k\u0131s\u0131r bir d\u00f6ng\u00fcye sebep olur. Her ne kadar baz\u0131 h\u00fck\u00fcmetler bu gibi durumlarda daha fazla para basarak bu sorunu gidermeyi denemi\u015f olsa da bu y\u00f6ntem kesinlikle tek ba\u015f\u0131na ba\u015far\u0131l\u0131 olmamaktad\u0131r. Hatta, bu y\u00f6ntemin tek ba\u015f\u0131na kullan\u0131lmas\u0131 durumunda \u00fclkenin para biriminin de\u011fer kayb\u0131 h\u0131zlanmaktad\u0131r.<\/p>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":"

Enflasyonun h\u0131zl\u0131 bir \u015fekilde y\u00fckselmesi ve yerel para biriminin h\u0131zl\u0131ca de\u011fer kaybetmesi Hiperenflasyon olarak adland\u0131r\u0131lmaktad\u0131r.<\/p>\n","protected":false},"author":1,"featured_media":1584,"comment_status":"open","ping_status":"open","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":[],"categories":[43,54],"tags":[],"jetpack_featured_media_url":"https:\/\/i0.wp.com\/ekonomi101.net\/wp-content\/uploads\/2021\/03\/hiperenflasyon-3.jpg?fit=1280%2C720&ssl=1","_links":{"self":[{"href":"https:\/\/ekonomi101.net\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/1577"}],"collection":[{"href":"https:\/\/ekonomi101.net\/wp-json\/wp\/v2\/posts"}],"about":[{"href":"https:\/\/ekonomi101.net\/wp-json\/wp\/v2\/types\/post"}],"author":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/ekonomi101.net\/wp-json\/wp\/v2\/users\/1"}],"replies":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/ekonomi101.net\/wp-json\/wp\/v2\/comments?post=1577"}],"version-history":[{"count":1,"href":"https:\/\/ekonomi101.net\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/1577\/revisions"}],"predecessor-version":[{"id":2309,"href":"https:\/\/ekonomi101.net\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/1577\/revisions\/2309"}],"wp:featuredmedia":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/ekonomi101.net\/wp-json\/wp\/v2\/media\/1584"}],"wp:attachment":[{"href":"https:\/\/ekonomi101.net\/wp-json\/wp\/v2\/media?parent=1577"}],"wp:term":[{"taxonomy":"category","embeddable":true,"href":"https:\/\/ekonomi101.net\/wp-json\/wp\/v2\/categories?post=1577"},{"taxonomy":"post_tag","embeddable":true,"href":"https:\/\/ekonomi101.net\/wp-json\/wp\/v2\/tags?post=1577"}],"curies":[{"name":"wp","href":"https:\/\/api.w.org\/{rel}","templated":true}]}}