Para Nedir?

Para Nedir?
0

Para, modern uygarlığın en önemli dönüm noktalarından birisi olarak bilinmektedir. Para, binlerce yıldır değer temsil eden ve bireylerin birbirleri arasında ticaret yapmasını kolaylaştıran bir araçtır. Ayrıca para bir değer saklama aracıdır.

Genel olarak parayı hizmet ve ürün ticaretlerinde kullanılan bir ödeme aracı olarak tanımlamak doğru olacaktır. Dünya üzerinde yer alan birçok farklı topluluk birçok farklı türde ve birimde paralar yaratmıştır. Yaratılmış olan tüm bu para birimlerinin net olarak sayısını ve türlerini sınıflandırmak mümkün değildir.

para

Gündelik hayatımızın para üzerine kurulu olduğunu düşünmek gerekirse ve paranın buluşunun da çok fazla eski tarihe dayanmadığı düşünülecek olursa, paranın evrimi oldukça büyük değişimler sonucunda günümüzdeki düzene ulaşmıştır. Peki, günümüzde kullanılan para öncesinde inşalar nasıl ticaret yapıyordu? Para nasıl evrim geçirdi? İşte, tüm bu soruların cevabı;

Takas Yöntemi

Takas, hizmet veya ürün karşılığında bir başka ürün veya hizmetin sağlanması ile yapılan ödeme yöntemine verilen isimdir. Takas yönteminin tarihçesi çok eski dönemlere dayanmaktadır. Henüz paranın kullanılmadığı yıllarda insanlar takas yöntemi ile ticaret yapılabildiğinin farkına varmış ve bunu bir ödeme yöntemi olarak kullanmaya başlamıştı.

Takas yöntemi her ne kadar uzun süre boyunca kullanılmış olsa da ve günümüzde de bazı zamanlarda kullanılmaya devam ediyor olsa da aslında yetersiz bir sistemdir çünkü takas yöntemi tam olarak kusursuz yürütülmemektedir.

Takas sistemi ihtiyaç çakışması gibi durumlarda verimliliğini yitirmekte ve çalışmamaktadır. Takas sisteminde her iki tarafın ihtiyaç duyduğu ürünler veya hizmetler olması durumunda bir sorun yaşanmazken taraflar arasında değiş-tokuş yapılacak iki ürünün ihtiyaç olmaması durumunda ise takas sistemi verimli çalışmamaktadır.

para nedir

Emtia Para

Emtia, kullanım verimliliği bulunan ham maddelere verilen isimdir. Emtia ürünlerinin içsel değerleri bulunmaktadır ve ödeme yöntemi olarak kullanılabilmektedir. Emtia tanımı değerli madenlerden tüketilebilir ürünlere kadar geniş bir ürün ve hizmet aralığını kapsamaktadır.

Emtia para sisteminde değerli emtialar para birimi olarak kullanılmaktadır. Her ne kadar günümüzde pek fazla kullanılmayan bir ödeme yöntemi olsa da birçok kullanışlı emtia ürünün geçmiş yıllarda para birimi olarak kabul edildiği ve ödeme yöntemi olarak kullanıldığı bilinmektedir.

Yüzeysel olarak değerlendirme yapmak gerekirse emtia ürünlerini kullanarak ticaret yapmak takas sistemi ile bire bir aynı görünebilir fakat emtia para birimleri kesinlikle birer takas yöntemi olarak değerlendirilemez. Örneğin, gümüş sahibi olmak için elinizde bulunan altını ödeme yöntemi olarak kullanmak bir emtia ödeme yöntemidir fakat kitap sahibi olmak için elma ile ödeme yapmak takas yöntemidir. Bu sebeple emtia ve takas yöntemi birbiri ile karıştırılmamalı ve benzetilmemelidir.

Emtia ürünleri aslında birer hesap birimi olma özelliğine de sahiptir çünkü takas yöntemine göre kıyaslama yapıldığı zaman emtia ürünleri aynı amaçlar doğrultusunda kullanılmaktadır.

Emtia para birimleri, takas ile oluşan ihtiyaç çakışması sorununu da ortadan kaldırmaktadır çünkü emtia birimleri başka ticaretlerde de aynı amaç doğrultusunda kullanılmaktadır.

Altın, gümüş ve platin gibi değerli metaller emtia paranın en popüler formlarıdır. Özellikle altın birçok uygarlık boyunca hem endüstriyel metal olarak kullanılmış hem de para olarak kabul edilmiştir. Günümüzde, altın çeşitli kategorilere ayrılmıştır ve değer saklama aracı olarak kullanımı devam etmektedir. Yatırımcılar, ilerleyen yıllarda alım gücünü korumak amacı ile altın yatırımları yapmaya devam etmektedir. Altın, yüzyıllar boyunca piyasalarda ve gündelik yaşantı içerisinde saygı gören bir emtia para birimidir.

Günümüzde emtia ürünleri varlığını sürdürmektedir fakat para birimi olarak aktif olarak kullanılmamaktadır. Gündelik yaşantımızda emtia ürünleri yerini başka para türlerine bırakmıştır.

para çeşitleri

Temsili Para

Emtia para, her ne kadar takas sisteminin sıkıntılarını ortadan kaldırmış olsa da kullanım açısından bazı dezavantajlara sahiptir. Her ne kadar az sayıda altın veya gümüş gibi emtiaları kullanabiliyor ve cebinizde taşıyabiliyor olsanız da bu kavramlar ölçeklendirilememektedir. Örneğin, günümüzde orta veya büyük ölçekli bir ticarette sadece madeni para birimi kullanılacağını düşünecek olursak değeri 80.000 Euro olan bir araç için yaklaşık olarak 600 KG madeni 1 Euro ile ödeme yapmanız gerekecektir. Bu, emtia para birimleri arasında bilinen en büyük problemlerden birisidir.

Emtia para kullanımı sonrasında emtia ürünleri tarafından desteklenen fakat taşıması çok daha kolay olan alternatif para birimi olan temsili para kullanımı yaygınlaşmıştır. Temsili para, dünya üzerinde farklı zamanlarda ve farklı bölgelerde ortaya çıkmıştır.

Temsili para, temel olarak merkezi bir para üretim kurumunun belirli miktarda emtia karşılığında değişimi sağlanabilen sertifikalar üretmesini kapsamaktadır.

Cebinizde, yanınızda veya cüzdanınızda kilolarca altın, gümüş veya platin gibi emtia ürünleri taşımak yerine bu ürünlere hangi miktarda sahip olduğunuzu belirten ve ispat eden kâğıt parçaları taşımak daha kolay bir şeydir. Temsili para ile dilediğiniz zaman elinizde bulunan bu ürünleri emtia ile takas edebilirsiniz veya bir başkasından hizmet veya ürün satın alacağınız zaman bunu ödeme yöntemi olarak kullanabilirsiniz. Böylece, ödeme işlemini basit bir şekilde tamamlayacak ve kişinin dilediği zaman elinde bulunan ispat kâğıdı ile emtia almasını sağlayacaksınız.

Tarih boyunca özel şirketlerin kendilerine ait temsili para çıkarttığına rastlamak mümkündür fakat bu durumdan geniş ölçekli olarak merkez bankaları sorumlu tutulmaktaydı. Ayrıca, merkez bankaları kendi istedikleri miktarda temsili para üretemiyordu çünkü temsili para üretebilmek için o paraların karşılığında altın veya değerli emtia sahibi olunması gerekmekteydi. Bu kural, altın standartları olarak bilinmektedir.

Altın standartları kurallarının ekonomik açıdan oldukça önemli avantajları bulunmaktadır ve günümüzde de kullanılmaktadır. Teorik olarak hiçbir devlet sahip olduğu altın miktarı üzerinde para basımı gerçekleştiremez ve bu şekilde paranın enflasyona karşı olan değeri korunmuş olur. Bu kurallara rağmen günümüzde kısmi rezerv politikası kullanılmakta ve birçok devletin merkez bankası tarafından altın rezervinin daha üzerinde para basımı gerçekleşmektedir.

Ayrıca, altın standartları ile bireylerin yanlarında külçeler taşımak yerine ya da bir ürün veya hizmet satın alırken bu külçeleri bölmek zorunda kalmadan altın kullanmasına da yardımcı olmaktadır.

para tarihi

İtibari Para (Fiat Para)

Günümüzde temsili para artık en baskın para türü değildir çünkü altın standartlarının küresel olarak kullanımının yok olması ile emtia piyasalarından bağımsız para türü ortaya çıkmıştır.

İtibari para, kısaca devlet tarafından kullanıma sunulan para olarak tanımlanabilir. Günümüzde aktif olarak kullanılan Türk Lirası, Amerikan Doları, Euro ve İngiliz Sterlini gibi ülke para birimleri itibari (fiat) para birimi örnekleri olarak gösterilebilir.

İtibari paranın değeri, büyük oranda devletlerin ve merkez bankalarının kararlarına dayanmaktadır. İtibari para, değer temsil eden bir kâğıt parçasıdır.

Her ne kadar kâğıt paraların yakın dönemde ortaya çıktığı ve kullanıma sunulduğu düşünülüyor olsa da aslında bu paraların kökeni 11. Yüzyıla dayanmaktadır.

Takas yöntemi, emtia para ve itibari para türlerinin aksine itibari para birimleri nadir olarak bulunma özelliğine sahip değildir. Özellikle emtia para birimlerine kıyasla itibari para üretimi oldukça kolaydır ve daha hızlı şekilde gerçekleşmektedir. Bu sebeple de itibari paralar için arz miktarı sınırsız olarak bilinmektedir ve merkez bankaları dilediği miktarda itibari para üretebilmektedir.

İtibari para birimlerinin sınırsız olarak üretilebiliyor olması bazı ekonomistler tarafından avantaj bazı ekonomistler tarafından ise dezavantaj olarak değerlendirilmektedir. İtibari para sisteminde para arzının arttırılabilir olması bazı ekonomistler tarafından esneklik savunduğu iddiaları ile avantaj olarak değerlendirilmektedir. Yine bu ekonomistlerin düşünce yapısına göre devlet, dilediği miktarda para arzını piyasaya sunarak diğer finansal araçları kullanabilir ve paranın değerini koruyabilir. Yine aynı şekilde kriz yönetimi de sağlanabilir.

Görüldüğü gibi, para geçmişten günümüze kadar çeşitli formlarda değişim göstermiştir ve ilerleyen yıllarda da değişmeyeceği anlamına gelmemektedir. Çoğu insan, para kelimesini duyduğu zaman aklına ilk olarak itibari para birimlerini getirmekte olsa da aslında bu para birimleri geçmişte paranın evrim geçirmesi ve gelişmesi ile hayatımıza dahil olmuştur. Yani, her ne kadar para kelimesi insanların aklında itibari para olarak canlansa da aslında paranın çeşitli formları bulunmaktadır.

para türleri

Son olarak, günümüzde birçok şeyin dijitalleşmesi ile para da dijitalleşmeye başlamıştır. Kredi kartları, debit kartlar ve kripto paralar bu dijitalleşen para formları için en iyi örnekler olarak sıralanabilir. Peki, özellikle günümüzde popülerliği gittikçe artan para formu olan kripto paralar önümüzdeki yıllarda resmi olarak bir para birimi olabilecek mi? Bunu elbette zaman gösterecektir fakat günümüze göre değerlendirme yapacak olursak cevap evet olarak görünmektedir.

Bültenimize Katılın

Hemen ücretsiz üye olun ve yeni güncellemelerden haberdar olan ilk kişi olun.

Yazar Hakkında

Bankacılık ve Finans mezunu, 24 yaşında Ekonomi meraklısı birisiyim. Aktif olarak web sitem için yazılar hazırlıyor ve trade işlemleri gerçekleştiriyorum. Yaklaşık olarak 7 yıllık trade deneyimim bulunmaktadır.

Yorum Yap