Solana (SOL) Nedir?

Solana, yüksek hacimli işlemlere odaklanan ve bunun yanı sıra hızlı işlemlerin gerçekleştirilmesini sağlayan blok zinciri ağıdır. Hız artırımı sağlayabilmek için özel bir işlem sıralama yöntemi kullanmaktadır. Solana kullanıcıları, akıllı sözleşmeler ile birlikte etkileşim kurabilmek ve işlem ücreti ödemelerini gerçekleştirebilmek için bu ağın yerel kripto para birimi olan SOL’u kullanabilmektedir.

Söz konusu blok zinciri teknolojisi olduğu zaman ölçeklenebilirlik en büyük zorluklar arasında üst sıralarda yer almaktadır. Ağ yapısı büyüdükçe birçok zaman onaylama süresi ve işlem hızı bakımından sınırlamalar ile karşılaşılmaktadır. Solana projesi ise merkeziyetsizlikten ve güvenlikten ödün vermeksizin bu sınırlamaları aşabilmeyi hedeflemektedir.

Proje, 2017 yılında Solana Labs ekibinden Anatoly Yakovenko tarafından hayata geçirilmiştir. Bu proje, işlemlerin doğrulanabilmesi için yeni bir yöntem kullanmaktadır. Birçok kripto para birimine ait blok zincirleri hız ve ölçeklenebilirlik sorunları ile karşılaşmaktadır. Solana blok zinciri ise Proof of history (PoH) adında bir yöntem kullanarak bir saniye içerisinde binlerce işlemin geçmesine olanak sağlamaktadır.

Solana Nasıl Çalışır?

Solana, üçüncü nesil Proof of Stake blok zinciridir. İşlem zamanının belirlenebilmesi amacı ile güvene dayalı olmayan bir sistem yaratabilmek adına Proof of History olarak adlandırılan özel bir yöntem kullanır.

İşlem sırasının takip edilebilmesi kripto paraların tamamı için oldukça büyük önem arz etmektedir. Bitcoin bu işlemi tek bir zaman damgası işlemlerini bloklarda bir araya getirerek gerçekleştirir. Her bir düğüm diğer düğümler ile mutabaka vararak bu blokların doğrulanmasını gerçekleştirmek zorundadır. Bu süreç içerisinde düğümlerin herhangi bir bloğu ağ üzerinde doğrulayabilmesi için uzun süre boyunca beklenmesi gerekir. Solana projesi ile farklı bir yaklaşım benimseyerek bu sürecin kısaltılmasına yardımcı olur.

Proof of History Nedir?

Solana işlemlerinin ve etkinliklerinin tamamı SHA256 hash fonksiyonu kullanılarak hash edilmektedir. Bu fonksiyon, bir girdiyi alması sonrasında tahmin etmesi neredeyse imkânsız olan benzersiz bir çıktı üretir. Solana bu benzersiz çıktıyı alarak hash için girdi olarak kullanır. Bu şekilde işlemlerin sırası hash edilen çıktıda yerleşik hale getirilmiş olur.

Hash etme süreci, hash edilmiş işlemlerden oluşmuş kesintisiz ve uzun bir zincir yaratmaktadır. Bu özellik, geleneksel zaman dalgalarına ihtiyaç olunmaksızın doğrulayıcının bloğa eklemiş olduğu işlemlerin doğrulanabilir ve net şekilde sıralanabilmesine olanak sağlar. Hash etme sürecinin başarılı bir şekilde sonlanabilmesi için belirli bir süreye ihtiyaç duyulmaktadır ve bu şekilde doğrulayıcılar ne kadar zaman geçtiğini kolay bir şekilde doğrulayabilmektedir.

Proof of History, Bitcoin tarafından kullanılmakta olan Proof of Work mutabakat mekanizmasında kullanılan sürece kıyasla farklılıklar göstermektedir. Bitcoin ağında yer alan blokların tamamı sıralanmış işlemlerden oluşan büyük gruplar şeklindedir. Her Bitcoin madencisi kaznamkta olduğu bloğa zaman ve tarih ekler. Bu ekleme işlemi ise yerel saate göre yapılır. Zaman diğer düğümlere göre farklı ve hatalı bile olabilmektedir. Gerçekleştirilen ekleme işlemi sonrasında düğümlerin mevcut zaman damgasının geçerli olup olmadığı hakkında kontrol gerçekleştirerek karar vermesi gerekmektedir.

İşlemler eğer ki bir hash zinciri şeklinde sıralanır ise doğrulayıcıların her bir blok içerisinde daha az bilgi işlemesi ve iletmesi mümkün olmaktadır. İşlemlerin son durumunun hash edilmiş versiyonu kullanılması ile yeni bir bloğun onaylanma süresinde ciddi oranda düşüş gözlemlenir.

Proof of History’nin mutabakat mekanizması olmadığının bilinmesi oldukça önemli bir detaydır. Bu fonksiyon, en temelde işlemlerin sırasının doğrulanması için tüketilen zamanın kısaltıldığı bir yöntemdir. Proof of Stake ile birleştirildiği zaman herhangi bir blok için bir sonraki doğrulayıcının seçilmesi daha kolay olmaktadır. Bu şekilde düğümler işlemlerin sırasını doğrulayabilmek için daha az vakit harcamakta ve böylelikle ağ içerisinde yeni bir doğrulayıcıya daha hızlı geçiş sağlanabilmektedir.

Solana’nın Kritik Özellikleri

Kendi blok zincirinde yer alan bloklarına göre merkezi sistem becerilerine sahip olunmasını sağlamak adına Solana ekibi tarafından sekiz farklı temel özellik geliştirilmiştir. Bu özellikler arasında Proof of History en önemlisi olsa da diğer şu özellikler de Solana’da yer almaktadır;

• Turbine
• Sealevel
• Cloudbreak
• Tower BHT
• Gulf Stream
• Pipelining
• Archivers

Bu özellikler ile birlikte 400 ms’lik blok süresine sahip olan ve bir saniye içerisinde binlerce işlem gerçekleştirilebilen performanslı bir ağ yaratılmasına yardımcı olunmaktadır. Kıyaslama yapmak gerekirse Bitcoin’in blok süresi yaklaşık olarak 10 dakika, Ethereum’un blok süresi ise yaklaşık olarak 15 saniyedir.

SOL token sahibi bireyler, blok zincirinin PoS mutabakat mekanizması kapsamı ile mevcut tokenlerini stake edebilmektedir. Stake yapabilmek için uyumlu kripto para cüzdanı kullanmak yeterlidir. Uyumlu cüzdan kullanımı ile birlikte ağ işlemlerini gerçekleştiren doğrulayıcılar ile birlikte stake yapılması mümkünüdür. Başarılı doğrulayıcılar elde etmiş olduğu ödülleri stake yapan kullanıcılar ile paylaşır ve stake yapan bireyler bu şekilde ödüllendirilmiş olur. Bu şekilde stake yapılıp ödül ve kazanç sağlanıyor olması hem doğrulayıcıları hem de bireyleri blok zinciri yararına hareket etmeye teşvik etmektedir. Solana, Mayıs 2021 tarihi itibari ile yaklaşık olarak 900 doğrulayıcıya sahiptir ve bu da büyük oranda merkeziyetsiz bir ağ yapısına sahip olmasına sebep olmaktadır.

SOL Token Nedir?

SOL, hizmet tokeni işlevinde kullanılan ve Solana blok zinciri ağına ait yerel kripto para birimidir. Kullanıcılar akıllı sözleşmeler ile etkileşim kurmak veya transfer gerçekleştirebilmek için SOL token kullanmak zorundadır. Ayrıca, ağ SOL tokeni yakımı gerçekleştirmektedir. Bir diğer yandan SOL sahibi bireyler ağ doğrulayıcısı da olabilmektedir. Ethereum gibi Solana, geliştiricilerinin akıllı sözleşmeler geliştirebilmesine ve blok zinciri üzerinde projeler yaratabilmesine olanak sağlamaktadır.

SOL, SPL protokolü kullanmaktadır ve SPL, Solana blok zincirinin token standardı olarak kullanılmaktadır. SOL token, temelde iki farklı kullanım alanına sahiptir ve bunlar;

• Proof of Stake mutabakat mekanizması kapsamı dahilinde token stake edebilme,
• Akıllı sözleşmeleri veya ağı kullanırken oluşan işlem ücretlerinin ödenmesi,

Ayrıca, günümüzde Solana blok zinciri üzerinde gerçekleştirilmekte olan dApp’ler ile birlikte SOL token için yeni bir kullanım alanı oluşumu başlamıştır. SOL token kullanılarak kurumsal yönetişim için DeFi oylama uygulaması Chainvote tarafından başlatılmıştır.

SOL token fiyatı 2021 yılının ilk iki çeyreği içerisinde yaklaşık olarak 30 kat değerlenmiş ve yatırımcılar başta olmak üzere spekülatörlerinde göz bebeği olmuştur.

SOL Nasıl Saklanabilir?

SOL tokenleri, sollet.io kripto cüzdanında veya mobil cihazlar için kullanılmakta olan Trust Wallet veya SPL desteği sunmakta olan diğer cüzdan hizmetlerinde saklanabilmektedir. Eğer ki SOL stake etme amacınız var ise SOL stake edebileceğiniz ve bunu destekleyen bir cüzdan kullanılması gerekmektedir. Bunun için ise Solana komut satırı aracı veya SolFlare cüzdanını kullanabilirsiniz. Bu iki cüzdan hizmeti, cüzdan içerisinde staking hesabı oluşturulmasına ve SOL tokenlerinin stake işleminin gerçekleştirilmesine olanak sağlamaktadır.

Her ne kadar oldukça yeni bir proje olsa da vaat ettiği ölçeklenebilirlik ve hız avantajlarını son derece başarılı şekilde sunmuş Solana projesi özellikle son dönemlerde ciddi değer kazanması ile de üzerine dikkatleri çekmiş durumda. Tüm bunlara rağmen Solana blok zincirinin kullanılması ve benimsenebilmesi için henüz yolun başında olduğunun unutulmaması gerekiyor.

Daha fazla yatırım yapıldığını ve ağ kullanımının arttığını göremedikçe Solana projesinin kripto para piyasalarında ciddi bir etki yaratıp yaratmayacağı bir tartışma konusudur. Her ne kadar oldukça hızlı bir ağa sahip olsa da bu avantajın faydaları daha fazla kişi tarafından kullanıldığı zaman netleşecektir. Yani, mevcut ağ yapısının yoğun işlem kapasitesine karşı olan direncinin de görünmesi oldukça önemlidir.

Ekonomi 101

Polkadot (DOT) Nedir?

Polkadot, kendisini belirli amaçlar için hizmet sağlayan, farklı zincirleri sadece tek evrensel ağ altında toplamayı başarabilen ve yeni nesil bir blok zinciri protokolü olarak tanımlamaktadır. Web 3.0 altyapı inşa etme hedefine yoğun bir şekilde odaklanmış ve eşzamanlı olarak Web3 Vakfı tarafından kurulmuş bir projedir. Bu projenin temel amacı ise bireysel kullanıcıların güç kazanmasını sağlamak ve internet tekelciliğini sona erdirmektir.

Bitcoin’in yaratılmış olduğu ilk gün itibari ile blok zincirleri de varlıklarını sürdürmeye devam etmektedir. Blok zinciri her ne kadar devrim yaratma potansiyeline sahip bir teknoloji olarak tanımlanıyor olsa da aslında bazı dezavantajlara sahiptir. Farklı blok zincirlerine birlikçe çalışabilme özelliği getirmek, verilerin takas edilebilmesine olanak sağlayan ve en temelde daha güçlü hizmet ve uygulamaların ortaya çıkmasına sebep olabilmektedir.

Geliştiriciler, geçtiğimiz yıllarda blok zincirlerini birbirine bağlama girişiminde bulunmuştur. Bu işlemin gerçekleşmesi ile X zincirinin Y zinciri ile birlikte çalışma ihtimaline olanak sağlanmaktadır. Fakat, günümüzde de birçok farklı blok zincirinin eşzamanlı olarak bağlanması oldukça zor bir şeydir. Polkadot ekibi ve buna bağlı olarak Web3 Vakfı önümüzdeki süreç içerisinde başarılı bir çözümün üretileceğinden net bir şekilde emindir.

Polkadot Nedir?

Polkadot, herkes için inşa edilmiş açık kaynaklı bir protokol olarak kendisini tanımlamaktadır. Ayrıca, blok zinciri teknolojisinin gelişim sürecindeki bir sonraki adım olduğunu iddia etmektedir. Bahsedilen bu kavram ilk olarak Ethereum projesinin kurucu ortaklarından Dr. Gavin Wood tarafından sunulmuştur. Polkadot ekibi, mevcut çalışmalarını ölçeklenebilirlik, inovasyon ve güvenlik odaklamayı hedeflemektedir. Bunun gerçekleşebilmesi için ise yeni bir fikir kavramlarını destekeleyecek ve birlikte çalışabilirliğin başarılı bir şekilde can bulabilmesini sağlayacak bir altyapı yaratılması gerekmektedir.

Polkadot projesi ekosistemi içerisinde yer almakta olan bireysel blok zincirlere parachain (pararel blockchain) denilmektedir. Temel fikir, parachain olarak adlandırılan ve Relay Chain’in sürekli, kolayca bilgi alışverişi gerçekleştirebiliyor olmasıdır. Bu blok zincirlerinin uygulama aşamasına geçilmesi planlanan ETH 2.0’deki yatay bölümlere benzer olarak düşünmek mümkündür.

Geliştiricilerin tamamı, bireyler veya şirketler, merkeziyetsiz sistemler ve kripto paralar için bir çerçeve sunmakta olan Substrate aracılığı ile kendilerine ait kişiselleştirilmiş Parachain’ler yaratabilmektedir. Kişiselleştirilmiş olarak oluşturulan bu zincir Polkadot ağına bağlandığı zaman ağ üzerinde yer almakta olan diğer tüm parachainler ile birlikte çalışabilir duruma gelmektedir.

Çapraz zincir uygulamalar, hizmet ve ürünler inşa etmek bu tasarım ile çok daha kolay bir hale gelmektedir. Varlıklı farklı blok zincirleri veya veri arasında büyük ölçekte transfer işlemi gerçekleştirebilmek çok daha kolay bir hale gelmektedir.

Birbirinden farklı parachainlerin doğrulanması ve güvene alınması işlemi ağ doğrulayıcıları tarafınca gerçekleşmektedir ve küçük bir doğrulayıcı grubunun birden fazla parachain’i güvene alması mümkündür. Bahsedilen bu doğrulayıcılar ölçeklenebilirliği daha iyi bir duruma getirebilmek için işlemlerin farklı parachainler arasında yayılabilmesini sağlamaktadır.

Polkadot Avantajları

Polkadot projesi geliştiricileri bu ekosistemin keşfetmek için pek fazla nedeni bulunduğunu söylemektedir. Mevcut blok zincirlerinin sınırlı kapasiteleri gereğince hedef alınması gereken birkaç temel sıkıntı bulunmaktadır. Bu sıkıntılar, kişiselleştirilebilirlik, yükseltilebilirlik, ölçeklendirme ve birlikte çalışabilirliktir.

Bu proje ölçeklendirme açısından birçok kriteri karşılamaktadır. Çoklu zincirin bir ağ olarak hareket edebiliyor olması sebebi ile transferler farklı zincirler üzerinde paralel olarak işleyebilmektedir. Bu şekilde günümüzde blok zinciri teknolojisinin önünde yer almakta olan en büyük problemlerden birisi yok olmaktadır. Paralel işleme, geniş çaplı olarak küresel blok zinciri benimsemesinin yolunu açma potansiyeline sahiptir ve oldukça önemli bir iyileştirmedir.

Kişiselleştirme gerçekleştirmek isteyen bireyler Polkadot tarafından sunulmakta olan bazı özelliklerden faydalanabilmektedir. Güncel olarak ‘’Tüm blok zincirlerine hitap etmekte olan tek bir blok zinciri altyapısı’’ bulunmamaktadır. Her projenin kendine özel gereklilik ve ihtiyaçları bulunmaktadır fakat Polkadot bu projelere farklılık olarak bireysel her bir zincirin belirlenmiş bir işlev tasarımını optimize etmesine olanak sağlamaktadır. Substrate yardımı ile geliştiriciler projenin bütün ihtiyaçlarını karşılayabilmek adına kendi zincirlerini etkin bir şekilde adapte edebilmektedir.

Birlikte çalışabilir olma özelliği açısından uygulama ve projelerin sorunsuz bir şekilde veri paylaşım işlemini gerçekleştirebilmesi oldukça önemlidir. Bu durumun her ne kadar ne tarz hizmetler ortaya çıkartacağı bilinmemekte olsa da ihtimaller doğrultusunda çok fazla kullanım alanı bulunmaktadır. Her parachain sıra ile belirli bir görevi üstlenmektedir ve bu tamamen yeni bir finans ekosistemi yaratma potansiyeline sahiptir.

Belirli parachain ile ilişkili bir topluluk, ağların yönetimini uygun gördüğü şekilde gerçekleştirebilmektedir. Daha fazlası hakkında bahsetmek gerekirse, bu projenin gelecek süreç içerisindeki genel anlamı ile yönetişimi için toplulukların tamamı ayrı ayrı önem taşımaktadır. Mevcut topluluk tarafından geri dönüşlerin sağlanması projelerin belirli bir zaman sonrasında gelişmesine olanak sağlayan değerli önerileri sunabilmektedir.

Bir diğer yandan bu proje bireysel parachainler üzerinde yükseltme gerçekleştirilmesi çok daha kolay bir duruma getirmektedir. Toplulukların ayrı fikir düşüncesine sahip olmasına etki edebilecek herhangi bir sert çatallanma bulunmamaktadır. Tam tersine, ana zincir sorunsuz bir şekilde güncellenebilir veya yükseltilebilir.

DOT Token

Diğer birçok blok zinciri altyapı teknolojilerine benzer şekilde Polkadot projesinin de kendine ait tokeni bulunmaktadır. DOT kısaltması ve adına sahip olan bu token tıpkı diğer projelere ait kripto para birimleri gibi ağ tokeni olarak hizmet gerçekleştirmektedir.

DOT tokenin kullanılabileceği birkaç alan bulunmaktadır. Öncelikli olarak token sahibi bireylere Polkadot platformu üzerinde yönetişim hakkı tanımaktadır. Bu hakka ağ ücretlerinin belirlenmesi, ağ yükseltmelerinin oylanması ve parachainlerin çıkarılması veya eklenmesi dahil edilmektedir.

Bir diğer yandan DOT, staking aracılığı ile ağ mutabakasının sağlanması içinde tasarlanmıştır. Staking sistemi kullanan diğer ağlara benzer bir şekilde DOT sahibi bireylerin tamamı her zaman kurallar çerçevesinde kararlar almaya ve hareket etmeye teşvik edilmektedir. Peki, bu teşvik nasıl sağlanmaktadır? Eğer ki kullanıcılar kural dışı bir hareket gerçekleştirir ise stake edilen paranın kaybedilme riski bulunmaktadır.

Son seçenek olarak ise amaç DOT’u bağlanma için kullanmaktır. Bu duruma yeni parachainler Polkadot ekosistemi içerisine ekleneceğinde veya dahil edileceğinde ihtiyaç duyulmaktadır. Bağlanan DOT miktarı ise bağlanma dönemi boyunca kilitli olarak kalmaktadır. Bağlanma süresinin sonra ermesi ile birlikte ise DOT’lar serbest bırakılmaktadır ve parachain ekosistemi içerisinden çıkartılmaktadır.

Polkadot Staking ve Bağlanma

Bu projenin birlikte çalışabilirliğe yaklaşımı varlık ve veri takasının çok daha ötesine geçmektedir. Bu eşzamanlı olarak dürüst şekilde token stake edilmesini ve tokenlerin bağlanması gibi yeni kavramların meydana çıkmasını sağlayan bir yöntemdir.

Herhangi bir blok zinciri ağında token stake etmek yeni bir kavram değildir. Proof of Stake (PoS) olarak adlandırılan bu mutabakat modelinin kullanıcılara ağda o kripto parayı stake etmeleri karşılığında ödüllendirme mantığı ile çalışmaktadır. Bu proje içerisinde dürüst bireyler ödüllendirilmekte ve kötü niyetli bireyler ise stake edilen tüm parasını kaybetme riski ile karşı karşıyadır.

Daha önce bahsedildiği gibi tüm yeni parachainler DOT tokenlerin bağlanması sonucunda eklenmektedir. Bağlama ise bir miktar tokenin belirli bir süre zarfında ağda tutulmasını taahhüt etmek anlamını ifade etmektedir. Kullanışlı bulunmayan zincir veya varlık projeleri kaldırılmakta ve bağlanmış tokenleri iade edilmektedir.

Polkadot, vaat edilen ve sağlamakta olduğu avantajları sebebi ile geliştiriciler için oldukça cazip bir projedir. Bu proje, bireysel kod yazmakta olan bireylerin yanı sıra büyük kurumlara ve küçük şirketlere de hitap edebilen kapasiteye sahip bir ekosisteme sahiptir. Belirli amaçların karşılandığı, kişiselleştirilmiş blok zinciri yaratabilmenin mümkün olduğu ve tüm bunların hiçbir sorun olmaksızın yükseltebilmek tüm kripto para ekosistemleri için değer arz eden bir kavram olma özelliğine sahiptir.

Tüm bunlar ile birlikte, Polkadot projesi henüz çok yeni ve genç bir proje olma özelliğine sahiptir. Her ne kadar gelişim aşamasında olan çok fazla projeleri bulunuyor olsa da büyük projelerin ilk kullanımına sunulması biraz daha zaman alacak gibi görünmektedir. PolkaProject’e göre altyapı projeleri, DApp’ler, cüzdanlar, araç geliştirmeleri ve benzeri birçok proje güncel olarak geliştirilme aşamasında bulunmaktadır.

DOT söz konusu olduğu zaman bu projenin yaratıcı ekibi tarafından bu projenin bir spekülasyona yönelik bir token olarak tasarlanmadığı belirtilmiştir. Her ne kadar maddi değere sahip olan bir kripto para olsa da aslında projenin temel amacı yukarda anlatılan hedeflere başarılı bir şekilde ulaşmaktır.

Ekonomi 101